Albert Einstein urodził się w Ulm (leżącym na terenie Wirtembergii, która wówczas była królestwem, a dziś jest częścią kraju związkowego Badenia-Wirtembergia w Niemczech, w rodzinie żydowskiego handlarza i drobnego przedsiębiorcy. Jego rodzina przeniosła się najpierw do Monachium, potem do Mediolanu. W młodości za namową matki pobierał lekcje gry na skrzypcach. Chociaż na samym początku zniechęcił się do nich, i ostatecznie ich nie kontynuował, czerpał jednak później radość z wykonywania skrzypcowych sonat Mozarta.

W 1896 zdaje maturę i rozpoczyna studia na Politechnice w Zurychu z zamiarem otrzymania dyplomu nauczyciela matematyki i fizyki, jednocześnie rezygnuje z obywatelstwa niemieckiego. Po ukończeniu studiów w lipcu 1900 bezskutecznie poszukuje pracy, podejmując tymczasowo pracę nauczyciela w Winterthur iSchaffhausen oraz udziela prywatnych lekcji. W grudniu 1901 otrzymuje pracę jako młodszy referent w Szwajcarskim Urzędzie Patentowym.

W roku 1905 określanym jako „Annus Mirabilis” (cudowny rok) publikuje w „Annalen der Physik” przełomowe prace. Pierwsza z nich, „O wytwarzaniu i transformacji światła”, wyjaśnia zjawisko fotoelektryczne, potwierdzając jednocześnie kwantową naturę światła i istnienie cząstek nazwanych później fotonami. Druga praca, „O molekularno-kinetycznej teorii ciepła zastosowanej do ruchu cząstek zawieszonych w stacjonarnej cieczy”, za którą otrzymał później stopień doktora na Uniwersytecie w Zurychu, wyjaśniała zjawisko ruchów Browna przy pomocy wzoru opracowanego przez polskiego fizyka Mariana Smoluchowskiego. Kolejna, „O elektrodynamice ciał w ruchu”, stała się podstawą szczególnej teorii względności. Ostatnia z wielkich prac wydanych w tym roku, „Czy bezwładność ciał zależy od ich energii”, podaje słynny wzór na równoważność masy i energii (E=mc²).

W 1915 r. Einstein opublikował swoją najważniejszą teorię – ogólną teorię względności, a w 1921 r. otrzymał Nagrodę Nobla, ale nie za teorię względności, lecz za „wkład w rozwój fizyki teoretycznej, a zwłaszcza za odkrycie praw rządzących efektem fotoelektrycznym” („for his services to Theoretical Physics, and especially for his discovery of the law of the photoelectric effect”).

Na przełomie 1932 i 1933 prowadził serię wykładów w Stanach Zjednoczonych. W tym czasie Adolf Hitler doszedł do władzy, co sprawiło, że Einstein postanowił nigdy nie wrócić do Niemiec.

Mimo że przez całe życie Albert Einstein był zadeklarowanym pacyfistą, w 1939 roku, tuż przed napaścią Niemiec na Polskę, za namową Szilárdawysłał do prezydenta USA – Franklina Delano Roosevelta – list, zredagowany głównie przez Szilárda, ostrzegający prezydenta przed potencjalnymi możliwościami budowy bomby atomowej przez Niemcy. List ten zapoczątkował Projekt Manhattan i budowę pierwszej bomby atomowej na świecie.